Βολανάκης, Κωνσταντίνος

(Κρήτη 1837 – Πειραιάς 1907). Ζωγράφος. Ο Β. υπήρξε από τους κυριότερους εκπροσώπους της ελληνικής θαλασσογραφίας. Πολύ νέος εγκαταστάθηκε στην Τεργέστη. Από το 1860 μαθήτευσε στην Ακαδημία του Μονάχου με καθηγητή τον Πιλότι. Εργάστηκε ως ζωγράφος της αυλής της Βιέννης, ταξίδεψε πολύ στην Ευρώπη και το 1884 επέστρεψε στην Αθήνα. Τον ίδιο χρόνο διορίστηκε καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών, αλλά δεν άργησε να διακόψει τη διδακτική σταδιοδρομία του και αποσύρθηκε στον Πειραιά, όπου έμεινε έως τον θάνατό του, σχεδιάζοντας και ζωγραφίζοντας το λιμάνι και τις ακτές. Ο Β. δεν ασχολήθηκε με τα ηθογραφικά ή τα μυθολογικά θέματα, που ήταν τόσο αγαπητά στο καλλιτεχνικό του περιβάλλον, ούτε με την προσωπογραφία, αλλά έστρεψε το ενδιαφέρον του στη φυσική ύπαιθρο και κυρίως στη θαλασσογραφία. Τα ταξίδια του στην Τεργέστη και σε άλλα λιμάνια της Μεσογείου τού έδωσαν την ευκαιρία να μελετήσει τα παλιά σκαριά των καραβιών και να δημιουργήσει με αυτά μεγάλες και πολύπλοκες συνθέσεις ιστορικών ναυμαχιών, όπως Η ναυμαχία της Λίσσας (1868), που αγοράστηκε από το αυστριακό κράτος, Η ναυμαχία της Σαλαμίνας (υπουργείο Ναυτικών, Αθήνα), Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη (Διοικητήριο Ναυστάθμου, Πειραιάς), Η έξοδος του Άρεως από το λιμάνι του Ναυαρίνου (Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα) κ.ά. Παράλληλα, ασχολήθηκε με τη ζωγραφική σκηνών της υπαίθρου. Από τα κορυφαία έργα του στον τομέα αυτό είναι το Πανηγύρι στο Μόναχο (Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα). Το έργο, εκτελεσμένο το 1876, τον ίδιο χρόνο δηλαδή με το Moulin de la Galette του Ρενουάρ, θεωρείται για το εικονογραφικό θέμα, τη διάταξη, την ελευθερία και τη χρωματική του απόδοση έργο πρωτοποριακό για την εποχή του. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Β. ενδιαφέρθηκε περισσότερο για την ύπαιθρο και απέδωσε τη γραφικότητα του ελληνικού χωριού σε πίνακες που χωρίζονται συνήθως σε δύο τμήματα, με την παρεμβολή ενός κεντρικού δρόμου, όπως έκαναν και πολλοί Γάλλοι τοπιογράφοι του 19ου αι. Με τα ζεστά του χρώματα και με το γρήγορο και σίγουρο σχέδιό του, ανέδειξε τη λάμψη και την ποιητική αξία που παίρνουν ακόμα και τα πιο πεζά αντικείμενα κάτω από το ελληνικό φως. Στη σειρά αυτή ανήκουν τα έργα Χωριό στο Πήλιο, η Εκσκαφή του Ισθμού της Κορίνθου και πολλά άλλα. Στα θαλασσινά τοπία του των πειραϊκών ακτών το γραφικό αυτό στοιχείο υποχωρεί, οι ορίζοντες χαμηλώνουν και ο ουρανός δημιουργεί με τη θάλασσα μια κυρίαρχη ενότητα μέσα στην οποία ζουν και κινούνται, σε μικρογραφικές πια διαστάσεις, οι άνθρωποι και τα πράγματα (Βάρκες στην ακρογιαλιά, συλλογή Αφεντούλη). Ο Β., ξεκινώντας από τα θριαμβευτικά θέματα των ιστορικών ναυμαχιών που ύμνησε με μια χρωματική επισημότητα, με μια λεία τεχνική και με το λεπτό αλλά συγκρατημένο σχέδιό του, προχώρησε στις γρήγορες πινελιές και στους καθαρούς και διαχωρισμένους τόνους των σκηνών της υπαίθρου, για να καταλήξει στην απέριττη ποίηση των απαλών αρμονιών και στους γαλάζιους, γκρίζους και ροζ τόνους των θαλασσινών τοπίων της ώριμης εποχής του. "Πανηγύρι στο Μόναχο", πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη, από τις πιο ευτυχισμένες πραγματοποιήσεις του καλλιτέχνη? θεωρείται για το θέμα και την εκτέλεσή του έργο πρωτοποριακό για την εποχή του (Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα? φωτ. Σκιαδαρέση). Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης, ο κυριότερος εκπρόσωπος της ελληνικής θαλασσογραφίας (φωτ. από την έκδ. "100+1 χρόνια Ελλάδα"). Λεπτομέρεια από το έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη "Ετοιμασία για ψάρεμα" (φωτ. από την έκδ. "100+1 χρόνια Ελλάδα").